تيراندازي يك ورزش بسيار دقيق است و لازم است كه تيرانداز تمامي حركات بدنش را كنترل كند.
نویسنده: دكتر ندا نوذري، عضو كميته پزشكي فدراسيون جهاني تيراندازي
مترجم: مهدی نیسی پور
مقدمه
قدرت عضلاني، كنترل وضعيت استقرار و هماهنگي دقيق ميان چشم، سيستم عصبي و سيستم اسكلتي-عضلاني، عناصر كليدي اين رشته است [1].
بسياري از كشورهاي توسعه يافته به دنبال سيستم هايي پيچيده براي انتخاب بااستعدادترين افراد براي مسابقات در هر رشته ورزشي از جمله ورزش تيراندازي هستند. هدف اين مقاله كوتاه بيان بهترين عوامل جسماني و رواني براي ورزش تيراندازي و همچنين بيان اهميت انتخاب يك تيرانداز شايسته و كمك به [فرايند] آموزش تيراندازي است.
فهرستي از مهمترين عوامل جسماني و رواني در مطالعات صورت گرفته:
بعضي مطالعات گزارش مي دهند كه تركيب آزمون هاي آمادگي جسماني و عوامل رواني ممكن است به انتخاب تيراندازان خوب كمك كند. چنين آزمون ها و عواملي مي تواند به عنوان يك مزيت بسيار مهم براي هيأت هاي تيراندازي در كاهش هزينه ها و صرفه جويي در زمان و انرژي تلقي شود [2].
1) ثبات وضعيت استقرار (شامل تعادل مناسب و ثبات تفنگ يا تپانچه)
مطالعات نشان مي دهد كه تغييرات در عملكرد تيراندازي از حالت آموزشي به وضعيت مسابقه به شكل معناداري بيشترين همبستگي را با تغييرات توانايي نگهداري افقي سلاح دارد [3]. يك مقاله فراتحليلي كه اهميت عوامل جسماني خاصي را در ورزش اهداف پروازي در نظر گرفته است، گزارش مي دهد كه تعادل خوب، تأثيري مثبت بر عملكرد تيراندازي دارد [4] [5].
2) قدرت، انعطاف پذيري و آمادگي جسماني
مطالعات نشان مي دهد كه هماهنگي و انعطاف پذيري (مجموعه عضلات پشتي) مستقيماً بر عملكرد تيرانداز اثر مي گذارد[6]. تيراندازاني كه سطح آمادگي جسماني بالايي دارند مي توانند خيلي سريع تر دقت تيراندازي خود را پس از تمرين شديد بازيابي كنند [7].
3) قدرت دست قبضه
حداكثر قدرت دست راست يا چپ در گرفتن قبضه را مي توان با يك دينامومتر اندازه گيري كرد. مطالعات نشان مي دهد كه يك همبستگي معنادار ميان قدرت دست راست يا چپ در گرفتن قبضه و عملكرد تيراندازي وجود دارد [8]. علاوه بر اين در تيراندازان تپانچه، قدرت دست غالب در گرفتن قبضه با ارتفاع، وزن و دوران بازو در انقباض، همبستگي مثبت دارد [9].
4) چشم آرام
چشم آرام يا (QE) آخرين تثبيت چشم روي يك هدف قبل از يك پاسخ حركتي برنامه ريزي شده است [10]. دقت نشانه روي به بازه زماني چشم آرام بستگي دارد. اين يعني كه هرچه زمان چشم آرام طولاني تر باشد، به عملكرد بهتر به خصوص در ورزش اهداف پروازي و اهداف دونده منجر خواهد شد [11]،[12]. سطح اضطراب تيرانداز بر چشم آرام تأثير مي گذارد [13]،[14].
5) مسير نقطه نشانه روي
ارزشيابي ثبات نشانه روي (از طريق حركت آگاهانه نقطه نشانه روي براي هر شليك به سمت هدف و نهايتاً همه ي شليك ها) براي بهبود نتايج تيراندازي بسيار مهم است و همچنين عامل تمريني اصلي نظري و تجربي براي يك تيرانداز به شمار مي رود [15].
6) عملكرد تنفسي
توانايي خوب كنترل تنفس مي تواند كليت عملكرد تيراندازي را ارتقا دهد [16]،[17].
7) ضربان قلب در حالت استراحت
تيراندازان ماهر ضربان قلب كمتري نسبت به تيراندازان تازه كار دارند [18].
8) بيشينه مصرف اكسيژن (VO2 max)
VO2 max به بيشترين مقدار اكسيژن كسب شده در طول تمرين شديد گفته مي شود كه مقدار آن حتي با افزايش شدت تمرين هم، بالاتر نمي رود [19]. يك سطح متوسط از Vo2max براي عملكردي مناسب در تيراندازي ضروري است زيرا Vo2max تيراندازان كمتر از استانداردهاي بين المللي است [20]. تيراندازان زن به طور معناداري مقادير توان هوازي بالاتري در مقايسه با زنان غيرورزشكار دارند. برخلاف آن، گزارشي كه در خصوص تيراندازان مرد ارائه شده كاملاً برعكس است. اين تفاوت ميان زنان و مردان ممكن است مربوط به نسبت وزن سلاح به وزن بدن تيرانداز باشد [21]. همچنين ميان سطح بالاي VO2max و سطوح پايينتر اضطراب و استرس همبستگي مثبت گزارش شده است [22].
9) ثبات رواني و حال و هواي تيرانداز
شكي نيست كه ميان اضطراب، ضربان قلب و كارايي تيراندازي رابطه وجود دارد. اين يعني كه سطح بالاي حالت اضطراب، ضربان قلب را افزايش داده و باعث لرزش و آثار منفي در عملكرد تيرانداز خواهد شد [23].
10) زمان عكس العمل
زمان عكس العمل به معني توانايي تيرانداز در تصميم گيري سريع تحت فشار محيط، زمان و رقابت است. مطالعات نشان مي دهد كه سطح اضطراب، زمان پاسخ را به هر عامل خارجي افزايش مي دهد. اين بدان معني است كه با افزايش سطح اضطراب، زمان عكس العمل هم افزايش مي يابد [24].
11) توان ذهني
تقويت سيستم عصبي با تمركز بر عملكرد تيراندازي از طريق تصويرسازي ذهني، مي تواند عملكرد تيرانداز را بهبود بخشد [25].
نتايج يك مطالعه
يك مطالعه روي 237 دانش آموز پسر نشان مي دهد كه تفاوتي معنادار ميان گروه هاي مختلف دانش آموزان در دقت تجمع شليك ها (در تپانچه) نسبت به دوران مچ، دوران عضله دوسر بازو، قطر ران، قدرت دست قبضه، انعطاف پذيري، ظرفيت هوازي، زمان عكس العمل، تعادل، هماهنگي، سطح اضطراب حالتي، تغييرپذيري اضطراب، متوسط ضربان قلب، حداكثر ضربان قلب و تغييرات ضربان قلب وجود دارد.
به علاوه يك همبستگي معنادار ميان نتايج تيراندازي با تپانچه و تغيير در ضربان قلب، تغييرپذيري اضطراب، متوسط ضربان قلب حين تيراندازي، هماهنگي، اضطراب حالتي، حداكثر ضربان قلب حين تيراندازي، تعادل، قدرت دست قبضه، دوران عضله دوسر بازو، قطر ران، دوران مچ و انعطاف پذيري وجود دارد [26].
نتيجه گيري
هدف اين مقاله ارائه برخي توصيه هاي موجود با توجه به اهميت عوامل جسماني و رواني خاص در ورزش تيراندازي بود. اگرچه تحقيقي كه در خصوص ورزش تيراندازي صورت گرفت داراي محدوديت هايي بود ولي به نظر مي رسد كه عملكرد يك تيرانداز به عوامل جسماني محدود نمي شود بلكه عوامل رواني هم از اهميتي قابل توجه برخوردارند. اين مهم به خوبي بيان گر اين است كه چرا تيراندازي كه از نظر شرايط جسماني در سطحي عالي قرار دارد، نمي تواند هنگام اختلال در عواطف خود به موفقيت بيشتري دست يابد [27].
منابع و مراجع:
[1] Dopsaj M, Prebeg G, Kos A. Maximum force of hand grip in the function of precision and accuracy of shooting from the official CZ 99 handgun from: Generic models. Bezbednost, Beograd. 2018; 60(2):30-49.
[2] Kayihan G, Ersöz G, Özkan A, Koz M. Relationship between efficiency of pistol shooting and selected physical-physiological parameters of police. Policing: an international journal of police strategies & management. 2013 Nov 4; 36(4):819-32.
[3] Ihalainen S, Mononen K, Linnamo V, Kuitunen S. Which technical factors explain competition performance in air rifle shooting? International Journal of Sports Science & Coaching. 2018 Feb; 13(1):78-85.
[4] Peljha Z, Michaelides M, Collins D. The relative importance of selected physical fitness parameters in Olympic clay target shooting.2018.
[5] Gianikellis K, Pantrigo J, Vara A. Stabilometry applied on the analysis of individual technique in the air-rifle shooting. In ISBS-Conference Proceedings Archive 2001 (Vol. 1, No. 1).
[6] Ibid 4 and Yapıcı A, Bacak Ç, Çelik E. Relationship between shooting performance and motoric characteristics, respiratory function test parameters of the competing shooters in the youth category. European Journal of Physical Education and Sport Science. 2018 Sep 13.
[7] Ibid 2 and Ito MA, Sharp MA, Johnson RF, Merullo DJ, Mello RP. Rifle shooting accuracy during recovery from fatiguing exercise. Army research inst of environmental medicine natick ma military performance div; 1999 Jan.
[8] Ibid, 1, 6 and Orr R, Pope R, Stierli M, Hinton B. Grip strength and its relationship to police recruit task performance and injury risk: a retrospective cohort study. International journal of environmental research and public health. 2017 Aug; 14(8):941.
[9] Ibid 4 and Koley S, Gupta B. Correlations of Static Balance and Anthropometric Characteristics in Indian Elite Male Shooters. International Journal of Applied Sports Sciences. 2012 Dec 1; 24(2).
[10] Ibid 4 and Vickers JN. Visual control when aiming at a far target. Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance. 1996 Apr; 22(2):342.
[11] Behan M, Wilson M. State anxiety and visual attention: The role of the quiet eye period in aiming to a far target. Journal of Sports Sciences. 2008 Jan 15; 26(2):207-15.
[12] Ibid 4 and Causer J, Bennett SJ, Holmes PS, Janelle CM, Williams AM. Quiet eye duration and gun motion in elite shotgun shooting. Medicine & Science in Sports & Exercise. 2010 Aug 1; 42(8):1599-608.
[13] Ibid 4 and Janelle CM. Anxiety, arousal and visual attention: A mechanistic account of performance variability. Journal of sports sciences. 2002 Jan 1; 20(3):237-51.
[14] Nian-hong L. Research of precompetitive anxiety of shooting athletes [J]. Journal of Shandong Physical Education Institute. 2003; 3:15.
[15] Zanevskyy I, Korostylova Y, Mykhaylov V. Aiming point trajectory as an assessment parameter of shooting performance. Human movement. 2012 Oct 1; 13(3):211-7.
[16] Ibid 4, 6 and Antunes HK, Stella SG, Santos RF, Bueno OF, Mello MT. Depression, anxiety and quality of life scores in seniors after an endurance exercise program. Brazilian Journal of Psychiatry. 2005 Dec; 27(4):266-71.
[17] Mohamed MN, Norman WM, Linoby A, Sariman MH, Azam MZ. Breathing pattern influence to the shooting performance. In Proceedings of the International Colloquium on Sports Science, Exercise, Engineering and Technology 2014 (ICoSSEET 2014) 2014 (pp. 321-333). Springer, Singapore.
[18] Jon JH. The effect of resting heart rate variability on shooting performance among rapid fire pistol athletes. Exercise Science. 2015 Aug 30; 24(3):315-21.
[19] Ibid 4 and Hill AV, Lupton H. Muscular exercise, lactic acid, and the supply and utilization of oxygen. QJM: An International Journal of Medicine. 1923 Jan 1(62):135-71.
[20] Ibid 4 and Kasapis, C., & Thompson, P. D. (2009). Sports cardiology. The Encyclopaedia of Sports Medicine: An IOC Medical Commission Publication, The Olympic Textbook of Medicine in Sport, 14, 232.
[21] Ibid 4 and Mondal A, Majumdar R, Pal S. Anthropoimthy and Physiological Profile of Indian Shooter. International Journal of Applied Sports Sciences. 2011 Dec 1; 23(2).
[22] Ibid 4 and Petruzzello SJ, Landers DM, Hatfield BD, Kubitz KA, Salazar W. A meta-analysis on the anxiety-reducing effects of acute and chronic exercise. Sports medicine. 1991 Mar 1; 11(3):143-82.
[23] Kayihan G, Ersoz G, Özkan A, Tuna M. Relationship between anxiety, heart rate and efficiency of pistol shootingTabanca atış başarısı, kaygı düzeyi ve kalp atım hızı arasındaki ilişki. Journal of Human Sciences. 2014 Jun 22; 11(1):1266-81.
[24] Ibid 3, 6 and Soyal M, Çelik NM, Pekel A. An investigation of the relationship between the reaction times and the state and trait anxiety levels of the athletes. European Journal of Physical Education and Sport Science. 2017 Dec 30.
[25] Guillot A, Collet C, Molinaro C, Dittmar A. Expertise and peripheral autonomic activity during the preparation phase in shooting events. Perceptual and motor skills. 2004 Apr; 98(2):371-81.
[26] Ibid 2
[27] Ibid 3.
دیدگاه خود را بنویسید