ویژگی دیگر چشم که در فرآیند نشانه روی اهمیت دارد، دیدن توأمان با هردو چشم است. چشمها معموالً به عنوان جفت عمل میکنند و از آن جایی که سیستم بینایی ما بسیار پیشرفته است با این که هر شیئ را با هردو چشم میبینیم با این حال مغز تصویر ورودی یکی از چشمها را به دیگری ترجیح میدهد. این چشم، چشم غالب نام دارد. در واقع بدن ترجیح میدهد مهارتهای حرکتی ظریف را بیشتر با یک دست یا یک طرف بدن نسبت به طرف دیگر انجام دهد. چشم مغلوب هم اطالعاتی تکمیلی ارائه میکند که مغز از آن برای تعیین فاصله، سرعت و تنظیم عمق میدان استفاده میکند و میتواند در صورت آسیب دیدن یا به خطرافتادن چشم غالب، نقش آن را بر عهده بگیرد.
در حدود 09 درصد افراد راست دست هستند در حالی که تقریباً دو سوم آن ها راست چشم هم هستند. بقیه افراد هم چپ چشم و چپ دست هستند و بخش کمی از افراد نیز حدت بینایی هردو چشمان یکسان است. ممکن است تعدادی از تیراندازان راست دست باشند ولی اطالعات بصری را از چشم چپ دریافت کنند. کم تر پیش میآید که کسی راست چشم و در عین حال چپ دست باشد. این تیراندازان را ضربدری میگویند. متأسفانه مسأله پیچیدهای که برای مربیان وجود دارد شدت تسلط چشم است که میتواند در اثر خستگی، کاهش یابد
یک روش برای یافتن چشم غالب این است که تیرانداز بایستد و دستهایش را مقابل بدن خود بکشد و بعد دستها را روی هم قرار داده و روزنه کوچکی با انگشتان شست خود ایجادکند. سپس با دو چشم باز از داخل شکاف به یک شیء دور نگاه کند. در این حالت شما میتوانید چشم غالب را که با آن به راحتی از درون روزنه میان دستهایتان تیرانداز میبینید، شناسایی کنید. از تیراندازان بخواهید در همان حالت دستهایشان را به صورتشان نزدیک کنند. وقتی دستشان به صورت میچسبد، روزنه دست باید بر روی چشم غالب قرارگیرد. اگر نتیجه مبهم بود این تمرین را دوباره تکرار کنید. تیراندازانی که چشم غالبشان در همان سمت دست مورد استفاده قرار دارد، یک نمونه ساده هستند. آنها از روی شانهی همان سمت شلیک میکنند.
دسته بعدی افرادی هستند که در سمت دست غالب خود ضعیف هستند. این تیراندازان ممکن است در دید با هردوچشم دچار اشتباه شوند و نیاز به محدود کردن اطالعات غیر ضروری چشم دیگر داشته باشند. گروه سوم کسانی هستند که در چشم غالب مخالف ضعیف هستند و قادر هستند از سمت دست غالب خود شلیک کنند اما حتما بایدبه یاد داشته باشند که تصویر گیج کننده را محدود کنند. همچنین باید از شانه مخالف شلیک کنند تا ببینید عملکرد آنها بهتر می شود یا خیر. اگرآنها از تیراندازان ضربدری باشند، شاید بهتر باشد از شانه چشم غالب تیراندازی کنند. این موارد به آسانی قابل تشخیصاند، زیرا تیراندازان سعی میکنند با چشم مغلوب ببینند و بنابراین مجبورند سر خود را به شکلی نا متعارف خم کنند.
محدودکنندههای دید، پوشانندهها، کلاهها و روزنههای دید
نیمه باز نگه داشتن یا بستن چشم مغلوب برای از بین بردن دوتایی شدن تصویر مگسک میتواند موجب خستگی چشم و فشار به عضالت آن شود. عالوه بر این با بستن چشم مغلوب مردمک آن بازتر میشود زیرا نور به صورت عادی به آن نمیرسد و به علت هماهنگی چشمها در واکنش، مردمک چشم غالب نیز بیش از حد معمول باز میشود که این موضوع میتواند موجب کاهش قدرت تمرکز و افزایش خستگی چشم شود. به عنوان مربی، باید تالش کنیم تا ورزشکارانمان به جای استفاده از ابزارهای مصنوعی، از تواناییهای ذاتی بدنشان کمک بگیرند، بنابراین باید هر دو چشم را باز نگه دارند. برای حل مشکل دوتایی شدن تصویر، از محدودکننده دید استفاده کنید.
این وسیله اغلب از مادهای کدر مانند کارت سیبل و یا مادهای شفاف مانند بطری پالستیکی شیر ساخته شده است. محدودکننده دید وسیلهای است که میدان دید را برای چشم غیر درگیر در تیراندازی محدود میکند. مواد نیمه شفاف، اجازه ورود مقداری از نور منتشر شده را به چشم غیر درگیر در تیراندازی میدهد و در نتیجه به هردو چشم تقریباً به طور یکسان نور وارد میشود. این وسیله در جلوی چشم یا بر روی شیشه عینک نصب میگردد. از رنگ مشکی و یا بستن چشم با چشمبند خودداری کنید، زیرا همان طور که گفته شد این کار روی واکنش چشم دیگر اثر میگذارد.
پوشانندههایی مثل چشمبند اسب را که از کاغذ یا مواد دیگری ساخته شده و از ورود نور از سمت چپ و راست سر به چشم جلوگیری میکنند هم گاهی مورد استفاده تیراندازان قرار میگیرد. ولی باید قوانین مسابقه را بررسی کنید تا از محدودیتها در اندازه و محل قرارگیری پوشانندههای چشم و محدودکنندههای دید آگاهی پیدا کنید. کاله ها یا آفتابگیرها از نور باالی سر و یا نور خیره کننده که مانع دستیابی به یک تصویر شفاف میشود جلوگیری میکنند. همچنین، کلاه ها و یا آفتاب گیرها نیز ممکن است دارای برخی محدودیتهای قانونی باشند. لبه کاله یا آفتاب گیر نباید مانع دید چشم شود زیرا ممکن است مغایر با قوانین باشد، اما از همه مهمتر ممکن است موجب کاهش دید یا عادت شدن پلک زدن مداوم در زمان انتظار شلیک شود.
استفاده عملی از چشمها برای تیراندازی
هیچ دو جفت چشمی یکسان نیستند. حتی بین چشمهای تیراندازان هم تفاوت هایی در حساسیت به دید و نور وجود دارد. بنابراین غیرممکن است که بتوان دستورالعملی یکسان در مورد فرآیند نشانهروی برای همه افراد مشخص کرد. اما برخی از کلیات را میتوان روی بیشتر و نه همه افراد اعمال کرد. ما فرض میکنیم که چشمهای تیرانداز در سالمت کامل بوده و )یا به کمک لنزهای اصالحی( خوب عمل میکند و این که دستگاه نشانه روی و لوازم جانبی در شرایط خوبی هستند و تیرانداز چگونگی استفاده از آن ها را میداند. بنابراین با تمام این تفاسیر، چگونه باید به بهترین نحو از حدت بینایی خود بهره ببریم؟
اگر چشم بیشتر از 8 تا09 ثانیه روی جسمی متمرکز شود، عملکرد فوتوشیمیایی مرتبط با گیرندههای استوانهای و مخروطی زیاد شده و سرعت بازسازی آنها معموالً کم میشود. سپس فرد تیرانداز تصویر غلط یا به اصطالح »تصویر سوخته« را در شبکیه چشم تجربه میکند. این تصویر غلط به انتقال اطالعات ظاهراً درست به مغز ادامه میدهد در حالی که در واقعیت این تصویر از میدان دید دور شده است. تیرانداز قسم میخورد که شلیک خوبی داشته اما اغلب تیر به جای متفاوتی برخورد میکند. شما خودتان هم میتوانید این موضوع را امتحان کنید. به مدت 09 -01 ثانیه به شکل شماره 0 با دقت نگاه کنید سپس به یک دیوار خالی نگاه کنید. با این که حاال دیگر به آن تصویر نگاه نمیکنید اما یک تصویر سایه مانند را روی دیوار مشاهده میکنید.
تیراندازان را تشویق کنید تا بین شلیکها فاصله ایجاد کرده و در یک پس زمینه خنثی نگاه کنند تا به چشمهایشان اجازه استراحت و بازیابی بین شلیک ها را بدهند.
یک اشتباه رایج در نشانهروی خصوصاً برای مبتدیان، نشانهروی طوالنی مدت و سعی در نگهداری تفنگ روی هدف است. باید کامالً مراقب بود که ماهیچههای فوکوس چشمی با تغییر مکرر فوکوس از جسمی به جسم دیگر بیش از حد به کار گرفته نشوند. برای مثال تیرانداز ممکن است فوکوس چشم خود را مرتباً از عناصر دید به هدف و از هدف به عناصر دید تغییر دهد. یک تیرانداز نباید به مدت طوالنی و بدون استراحت دادن کافی به چشم نشانهروی کند. بنابراین همانطور که بعداً خواهیم دید 8 تا 09 ثانیه نشانهروی با تمرکز باال زمان فرآیند کل شلیک را محدود میکند. نشانه روی بیش از 09 ثانیه موجب خستگی چشمی زودهنگام میشود و حتی میتواند موجب به خطر افتادن دید برای شلیکهای بعدی شود مگر این که به چشمها زمان استراحت و بازیابی داده شود.
یک خطای رایج دیگر زمانی اتفاق میافتد که تیرانداز تفنگ را بر میدارد و فوراً شروع به نشانهروی دقیق میکند. چنین افرادی تصمیم دارند که قبل از این که واقعاً آماده شوند، یک تصویر خوب به دست آورند که این امر یک نشانه روی طوالنی مدت را در پی خواهد داشت. تنها هنگامی شروع به نشانهروی کنید که سایر جنبه های آمادهسازی برای شلیک را به طور کامل رعایت کرده باشید.
منبع:
Raab, Marcus. (2011, Jan/Feb). Fundamentals of Rifle Shooting: Aiming & the Eye Part II. USA Shooting News. Colorado Springs, Colorado, United States: The Official Publication of Olympic Shooting Sports.
دیدگاه خود را بنویسید